Theo các nhà khoa học, hàng nghìn năm trước khi bắt đầu cư ngụ khoảng 37% cư dân ở Mỹ, cùng với sự phát triển của số lượng đàn chó tới gần 75 triệu con trên toàn cầu, thì loài mèo đã từng chạy nhảy trên các lục địa với người nông dân, thủy thủ cổ đại, và thậm chí cả người Viking.
Nghiên cứu dưới đây góp phần làm sáng tỏ lịch sử phát trển của loài mèo.
Trong nghiên cứu quy mô lớn đầu tiên về ADN mèo cổ đại, các kết quả cho thấy người “bạn bí hiểm” của chúng ta đã được thuần hóa ở vùng Cận Đông và Ai Cập khoảng 15.000 năm trước, trước khi phân bố ra toàn thế giới và chiếm vị trí quan trọng trong đời sống hằng ngày của chúng ta.
Nghiên cứu được trình bày tại Hội nghị Khoa học Quốc tế về Khảo cổ học Phân tử sinh vật ở Oxford, Anh năm 2016, và đã sắp xếp trật tự ADN của 209 loài mèo sinh sống từ 15.000 đến 3.700 năm trước – từ trước khi nông nghiệp phát triển đến thế kỉ 18.
Được tìm thấy tại hơn 30 địa điểm khảo cổ học ở châu Âu, Trung Đông, và châu Phi, những mẫu thí nghiệm mèo cổ đại này đang giúp các nhà nghiên cứu lắp ráp bức tranh về sự khởi đầu của loài vật thân thiết với con người mà chúng ta biết rất ít về chúng.
Eva Maria Geigl, một nhà di truyền học tiến hóa thuộc đội nghiên cứu đến từ Viện Nghiên cứu Jacques Monod, Pháp, nói với Ewen Callaway của tờ Nature: “Chúng ta không biết lịch sử của loài mèo cổ đại. Chúng ta không biết về nguồn gốc của chúng, không biết chúng đã phân bố như thế nào”.
Phân tích các AND của mèo được tìm thấy tại các lăng mộ Ai Cập cổ đại, các địa điểm chôn cất ở Cyprus, và một khu định cư người Viking cũ ở Đức, đội nghiên cứu phát hiện rằng mèo có khả năng đã trải qua không chỉ một, mà tới hai làn sóng phát triển trong lịch sử thuở ban đầu của mình.
Làn sóng đầu tiên là câu chuyện có thể bạn sẽ thấy khá quen thuộc.
Khi đội nghiên cứu quan sát ADN ty thể - thông tin di truyền chỉ truyền từ mẹ sang con – họ thấy rằng mèo hoang từ vùng Trung Đông và phía đông Địa Trung Hải màu mỡ có cùng dòng dõi ty thể.
Điều này cho thấy những loài mèo hoang nhỏ phát triển cùng với các cộng đồng nông nghiệp thuở ban đầu, bị hấp dẫn bởi lũ chuột ăn thóc lúa và phá hoại mùa màng. Người nông dân rất hài lòng với sự hiện diện của mèo vì khả năng thiện nghệ giết các loài chuột cho nên trở thành “những người bạn gần gũi và hết sức dễ thương” của con người.
Hàng nghìn năm sau đó, nghiên cứu chỉ ra một mối liên hệ ty thể riêng biệt giữa loài mèo bắt nguồn từ Ai Cập với loài mèo bắt nguồn từ Âu-Á và châu Phi.
Callaway khẳng định: “Một dòng ty thể phổ biến ở xác ướp mèo Ai Cập từ cuối thể kỉ thứ 4 TCB tới thế kỉ thứ 4 SCN cũng xuất hiện ở loài mèo ở Bulgaria, Thổ Nhĩ Kỳ và cận Sahara châu Phi vào cùng khoảng thời gian đó”.
Làn sóng thứ hai mở rộng phân bố loài mèo là do những người chuyên đi biển cổ đại – nông dân, thủy thủ, và người Viking – đưa mèo lên tàu để loại trù các loài chuột leo lên tầu thường gây phiền nhiễu.
Geigl dẫn ra bằng chứng về di cốt mèo có cùng mối liên hệ ADN này được tìm thấy tại một địa điểm Viking ở phía bắc nước Đức, và có niên đại vào khoảng giữa thế kỉ 8 -11 SCN.
Pontus Skoglund, nhà di truyền học quần thể đến từ Trường Y Harvard, không tham gia vào nghiên cứu, phát biểu với tờ Nature: “Tôi còn không biết là có loài mèo Viking”.
Lưu ý rằng đây mới là những phát hiện ban đầu của đội nghiên cứu, và có thể thay đổi khi phân tích chuyên sâu hơn. Nhưng đó là một triển vọng đáng mong đợi, vì trong khi đã vạch ra khá rõ ràng lịch sử thuần hóa của loài chó, chúng ta mới chỉ đang bắt đầu tìm hiểu về bí ẩn đằng sau những người bạn mèo của mình.